Momenteel bereidt Justitie in Turkije een tenlastelegging tegen de Nederlandse columniste Ebru Umar voor. De aanklacht? “Belediging van het staatshoofd”, want #fuckerdogan en de (overigens accurate) omschrijving van Erdogan als “de megalomaanste dictator die Turkije sinds de oprichting van de republiek in 1923 kent” is blijkbaar tegen het zere been. Hoe zij is gearresteerd in een land waar niemand haar kent? Dankzij de opgehitste AKP-trouwe diaspora die in Nederland (maar ook Duitsland) resideert. Een tactiek die autoritaire regimes niet vreemd is.
Vorig jaar oktober stond Erdogan voor de keuze: hij kon zijn AK-Partij een vehikel laten zijn voor heel Turkije, of voor het beleid dat hem persoonlijk het beste is gezind – hij koos voor dat laatste, zeker aangezien rond diezelfde tijd de peilingen lieten zien dat de steun onder de bevolking voor zijn partij maar liefst halveerde, naar 37.5%.
Daarnaast prefereert de meerderheid van de Turken een democratische regering boven een “sterke leider”. Toch hebben ze vooral het laatste gekregen. Erdogan heeft een groeiende intolerantie laten zien voor elke vorm van oppositie: protest, journalisten of andere kritische geluiden worden vakkundig (en met behulp van een beetje staatsgeweld) in de kiem gesmoord. Niet alleen staat de Turkse rechtstaat onder druk, maar is tevens het conflict met de Koerdische PKK verder geëscaleerd.
Wat doet een leider wiens populariteit niet (zoals in Rusland) is verzekerd met 125% van de stemmen? In zijn boek Why leaders lie doet de Amerikaanse politicoloog John Mearsheimer uit de doeken waarom elites actief nationalistische mythes creëren en voeden. Een van die redenen is het creëren van internationale legitimiteit. Zo is het mogelijk voor een staat met een relatief grote diaspora nationalistische mythes te exporteren naar het buitenland, om op die wijze de kansen op gunstig beleid te vergroten. Mearsheimer noemt in zijn boek de rol van de Amerikaans Joodse gemeenschap en het stichten van de staat Israël. Want hoewel 700.000 Palestijnen werden gedeporteerd uit hun huizen in 1948, werd de mythe met name onder de Joodse gemeenschap in Amerika gecreëerd dat de Palestijnen zelf waren vertrokken uit hun huizen op verzoek van de Arabische landen, om hen de ruimte te geven om de Joodse gemeenschap de zee in te drijven.
Dito Erdogan. Onder de Duitse en Nederlandse diaspora wordt actief het beeld gepropageerd van een sterke leider in een (voorheen) zwak land, die de Turken hun trots heeft teruggegeven. Het repressieve beleid van Erdogan ten aanzien van de rechtsstaat en grondwettelijke vrijheden lijkt onder de meerderheid van Nederturken op steun te rekenen, terwijl hun landgenoten in Turkije zelf daar toch echt een stukje genuanceerder over denken. Sterker nog, de Turkse AKP-regering wéét dit en zal dan ook niet schromen om deze hiephiephoera-diaspora in te zetten, getuige ook de oproepen van diverse Turkse ambassades om melding te maken van beledigingen aan het adres van Kim Jung-Erdogan. Op deze wijze zet de diaspora extra druk op de Nederlandse en Duitse regering, of laat op zijn minst Erdogan machtiger over komen dan hij daadwerkelijk in eigen land is.
Toch brengt dit beleid de nodige risico’s met zich mee. Zeker, met het vervolgen van (ook buitenlandse) columnisten, cabaretiers en politici wordt met name de conservatieve islamtische achterban binnen het centraal comité van de AK-Partij bediend. Deze ideologische verschuiving loopt parallel aan de groeiende invloed van de AKP op de rechterlijke macht, het leger en de media. Het resultaat is dat de AKP feitelijk de volledige controle heeft over binnen- en buitenlands beleid. Tegelijkertijd heeft de relatieve rust in Turkije (dank zij het zogeheten “zero problems”-beleid; zo veel mogelijk interne rust creëren) president Erdogan meer vertrouwen gegeven: hierdoor voelt hij zich ook zeker genoeg om zich meer te bemoeien met regionale issues, en zelfs grotere machten (zoals Rusland en de VS) openlijk uit te dagen. Dit kan (zeker gelet op de groeiende oppositie) leiden tot een overstretch: Ankara moet oppassen dat het “zero problems”-beleid niet omslaat in een van “zero friends”. Diplomatieke en economische banden zijn (zeker voor een exportland als Turkije) van groot belang.
Het is zaak voor de Nederlandse regering inzake de arrestatie van Ebru Umar zich geen zand in de ogen te laten strooien door AKP-gezinde Nederturken: wat zij aan uitingen spuien is eerder onderdeel van een actief gepropageerde nationalistische mythe door Turkse elites, dan dat zij een afspiegeling zijn van Erdogans status. Tekenend is dan ook de reactie van de pro-regerings krant Sahab: “The German media are making the same mistake that the Turkish opposition has been making for years. They hope to force Erdogan to resign by increasing public sentiment against him. But this method has never worked. Erdogan has always profited from such tensions”. De link tussen een grap van een willekeurige Duitse cabaretier en zich tegen Erdogan kerende Turkse publieke opinie, die zijn machtspositie zou kunnen doen wankelen, is er toch echt eentje die door de Turkse regeringsgezinden worden gelegd. Hiermee wordt direct de grootste angst blootgelegd: namelijk dat niet alleen wij in Europa er achter komen dat Erdogan niet de grote sterke leider is die hij hoopt te zijn, maar dat met name in Turkije die resterende 37.5% daar ook achter komt.
[Dieuwertje Kuijpers]
Stukje Duiding 